Tajemnicze pojęcia w cukrzycy – co to są wymienniki węglowodanowe?

W leczeniu cukrzycy kluczowe znaczenie ma dieta i jej odpowiednie komponowanie. Wymienniki węglowodanowe (WW) to jednostka stworzona dla diabetyków. Stosowanie WW jest jedną z podstawowych umiejętności, którą musi posiąść każda osoba chora na cukrzycę. Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe i jak ich używać w praktyce?

Węglowodany a dieta diabetyka

Węglowodany są niezbędnym elementem posiłków każdego człowieka i nie da się ich całkowicie wyeliminować. Istnieją w niemal każdym produkcie w większych bądź mniejszych ilościach, pod postacią prostych i złożonych związków. Cukry proste (glukoza, fruktoza, sacharoza, laktoza) mają wysoki indeks glikemiczny i warto je maksymalnie ograniczyć, a podstawą jadłospisu uczynić węglowodany złożone (skrobia, glikogen, błonnik pokarmowy), znajdujące się m.in. w: ciemnym pieczywie, płatkach owsianych, grubych kaszach, brązowym ryżu i makaronach oraz w wielu innych produktach. Aby ułatwić oszacowanie ilości węglowodanów zawartych w posiłkach i umożliwić precyzyjne dawkowanie insuliny, każdy diabetyk powinien nauczyć się korzystać z wymienników węglowodanowych.

Co to są wymienniki węglowodanowe?

Wymiennik węglowodanowy (WW) określa ilość węglowodanów przyswajalnych w danym posiłku i umożliwia dopasowanie do nich dawek insuliny.

1 WW to ilość produktu (w gramach) zawierająca 10 gramów węglowodanów przyswajalnych bez błonnika. Ponieważ podczas insulinoterapii konieczne jest odpowiednie wyważanie ilości spożywanych węglowodanów z dawkami insuliny, WW znacznie ułatwiają kontrolę nad dietą i leczeniem diabetyka. Skoro już wiesz, co to są wymienniki węglowodanowe, należy się zastanowić, jak je stosować.

Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe?

Do obliczenia WW należy znać gramaturę produktu i wiedzieć, ile węglowodanów znajduje się w jego 100 g. Można to sprawdzić na opakowaniach produktów spożywczych, ich producenci mają bowiem obowiązek informowania konsumentów o ilości składników odżywczych. Dla żywności niepaczkowanej zawartość węglowodanów można sprawdzić w tabelach informacyjnych.

Przykładowe obliczenie:

Chcemy policzyć WW dla 60 g ryżu brązowego.

W 100 g tego produktu znajduje się 68 g węglowodanów przyswajalnych, a więc w 60 g znajduje się ich 41 g. Tę wartość należy podzielić przez 10, co daje wynik: 4,1 WW. 

Kromka chleba żytniego o wadze 31 g.

W 100 g chleba znajduje się 58 g węglowodanów, więc w 31 g chleba znajduje się 18 g węglowodanów, czyli 1,8 WW.

Do obliczenia można przyjąć zasadę zaokrąglania do 1 WW (<0,5 WW → do 0WW; >0,5 WW → do 1 WW). Niektóre programy dla diabetyków współpracujące z glukometrami mają funkcję obliczania wymienników węglowodanowych. Przykładowo program evercare® expert jest wyposażony w specjalny kalkulator WW.

Jak stosować wymienniki węglowodanowe?

To, ile WW dziennie potrzebuje dana osoba, zależy od jej zapotrzebowania kalorycznego. Węglowodany powinny pokrywać ok. 55% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Przeciętna kobieta prowadząca umiarkowanie aktywny tryb życia potrzebuje ok. 2000 kcal dziennie, z czego węglowodany powinny dostarczyć ok. 1100 kcal.

Obliczanie WW jest niezbędne do wyliczenia zapotrzebowania na insulinę, które powinien określić diabetolog. Zwykle stosuje się następujący rozkład: śniadanie ok. 2,0 j./WW, obiad ok. 1,0 j./WW, kolacja ok. 1,5 j./WW. Wartości te mogą się różnić w zależności od pacjenta, dlatego jest to tylko poglądowy stosunek WW do zapotrzebowania na insulinę i należy kierować się zaleceniami diabetologa.

Przykładowa tabela wymienników węglowodanowych, wybrane produkty:

• chleb pszenny 20 g = 1 WW – 1 kromka (grubości 0,7 cm),
• chleb graham 25 g = 1 WW – 1 kromka (grubości 0,5 cm),
• chleb żytni razowy 25 g = 1 WW – 1 kromka (grubości 0,5 cm),
• chleb pumpernikiel 20 g = 1 WW – ½ kromki,
• chleb chrupki 15 g = 1 WW – 1,5 sztuki,
• chleb tostowy 20 g = 1 WW – 1 kromka (8x9x1 cm),
• kasza manna sucha 15 g = 1 WW – 3 płaskie łyżeczki,
• kasza jęczmienna sucha 15 g = 1 WW – 3 płaskie łyżeczki,
• makaron gotowany 40-50 g = 1 WW – ½ szklanki,
• ryż gotowany 40-50 g = 1 WW – 2 łyżki stołowe,
• mleko 0,5% 200 g = 1 WW – 1 szklanka,
• jogurt naturalny 170 g = 1 WW – 3/4 szklanki,
• kefir 2% 200 g = 1 WW – 1 szklanka,
• maślanka 0,5% 200 g = 1 WW – 1 szklanka,
• banan bez skórki 50 g = 1 WW – ½ małego,
• brzoskwinie świeże 100 g = 1 WW – 1 średniej wielkości,
• cytryny 170 g = 1 WW – 2 średnie,
• czarne jagody 100 g = 1 WW – 2/3 szklanki,
• kukurydza 100 g = 1 WW – ½ kolby,
• ziemniaki po obraniu 65 g = 1 WW – 1 średni,
• suszony groch 20 g = 1 WW – 1 łyżka,
• buraki 200 g = 1 WW – 4 małe.

Źródło tabeli: Materiały przygotowane przez Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Literatura:

1. Anna Drukała, Dietetyczny plan na zdrowie, Strona internetowa Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, http://www.su.krakow.pl/dietetyczny-plan-na-zdrowie.
2. Damian Ucieklak, Jak nauczyć się liczenia wymienników węglowodanowych?, Portal mp.pl dla pacjentów, https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/141764,jak-nauczyc-sie-liczenia-wymiennikow-weglowodanowych.
3. Lucyna Ostrowska, Węglowodany, Portal mp.pl dla pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68205,weglowodany.
4. Materiały przygotowane przez Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Dieta w cukrzycy typu 1, https://www.su.krakow.pl/system/files/14984/705a747d83.pdf?1446460569.
5. Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, „Diabetologia Praktyczna” 4(1), s. 1-94, https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/view/57129/42992

Drukuj