Co to jest efekt Somogyi?

Cukrzyca to dość skomplikowana choroba, objawiająca się wieloma dolegliwościami i zaburzeniami. Jednocześnie może prowadzić do przykrych konsekwencji, jeśli nie jest odpowiednio kontrolowana i leczona. Wśród całego spektrum objawów towarzyszących zaburzeniom gospodarki węglowodanowej możemy wyróżnić także tzw. efekt Somogyi.

Hiperglikemia z hipoglikemii

Efekt Somogyi to inaczej hiperglikemia z odbicia. Nazwa tego zjawiska pochodzi od nazwiska chemika, który jako pierwszy je rozpoznał i opisał. To konsekwencja niedocukrzenia podczas snu albo inaczej – zbyt wysokiego stężenia insuliny we krwi w nocy. Insulina obniża w trakcie snu stężenie glukozy we krwi, a organizm – aby zapobiec niebezpiecznej hipoglikemii – zwiększa syntezę glukagonu, adrenaliny i hormonu wzrostu, by pobudzić komórki wątroby do pracy w celu przywrócenia prawidłowego, wyższego stężenia glukozy we krwi. Ostatecznie pacjent rano budzi się z podwyższoną wartością glukozy – sytuacją równie niebezpieczną, jak niedocukrzenie.

Brzask czy Somogyi

Łatwo można pomylić efekt Somogyi ze zjawiskiem brzasku. Różnica pomiędzy nimi jest nieznaczna, ponieważ prowadzą do tego samego – do hiperglikemii. Natomiast ich mechanizm powstawania jest nieco inny. Mianowicie podczas gdy efekt Somogyi wynika z wysokiego stężenia insuliny w nocy, brzask jest konsekwencją niedostatku insuliny i występuje, gdy w organizmie w nocy dochodzi do uwalniania z wątroby glukozy, a nie ma wystarczającej ilości insuliny, by ten stan zrównoważyć. W efekcie obu opisywanych zjawisk pacjent po obudzeniu się ma zbyt dużo glukozy we krwi.

Niejednoznaczne zjawisko

Jak więc rozróżnić te dwa zjawiska oraz rozpoznać nad ranem, że pacjent znajduje się w nie najlepszej sytuacji? Niestety samo stwierdzenie wysokiego poziomu cukru we krwi z rana nie jest wystarczającą przesłanką, by stwierdzić, że doszło do efektu Somogyi.

Zwykle do efektu Somogyi dochodzi u osób stosujących insuliny długodziałające lub u tych cukrzyków, którzy nie zjedli przed snem przekąski lub zjedli na noc bardzo niewielki, za mały posiłek. Czasem to także wynik stosowania leków obniżających stężenie glukozy we krwi jako efekt pośredni lub bezpośredni ich działania. Aby rozpoznać efekt Somogyi, należałoby w nocy (kilka dni z rzędu) mierzyć stężenie glukozy we krwi, najlepiej o północy, następnie po 3-4 godzinach i raz jeszcze około godziny 4-6. Jeśli wyniki, szczególnie te około godziny 3-4 nad ranem, będą wskazywały na hipoglikemię – najprawdopodobniej występująca po obudzeniu hiperglikemia jest efektem Somogyi. Najnowszej generacji urządzenia do pomiaru stężenia glukozy we krwi są wyposażone w opcję informowania o zagrażających zdrowiu czy samopoczuciu wartościach glikemii. Także w nocy, w przypadku dużej senności, glukometry evercare® lub CERA-CHEK™ 1 CODE dadzą znać o czyhającym niebezpieczeństwie. A w jaki sposób? Charakteryzują się one tym, że w widoczny sposób sygnalizują pacjentowi stan hipoglikemii. Ze względu na to nie powinien on przeoczyć tego niebezpiecznego momentu nawet nocą, przy malej widoczności.

Miej ten efekt pod kontrolą

Aby zniwelować ryzyko wystąpienia efektu Somogyi, najważniejsze jest kontrolowanie gospodarki węglowodanowej. Przede wszystkim należy przemyśleć z lekarzem dawkowanie insuliny – być może obecnie stosowana dawka jest zbyt wysoka. Ponadto warto też zadbać o porządny posiłek na około 1-2 godziny przed snem. Nie można pomijać wieczornej przekąski bogatej w białko (np. chudy twaróg, chude mięso, strączki) i węglowodany złożone (np. pełnoziarniste produkty zbożowe, pieczywo razowe). Odpowiednia kontrola to w przypadku cukrzycy klucz do sukcesu i zdrowia.

Pomoże Ci z tym kalkulator kalorii oraz kalkulator BMI – oba od Just be FIT.

Drukuj