Kwasica ketonowa i brzuch ketonowy. Przydatne informacje

Kwasicy ketonowej, będącej ostrym powikłaniem cukrzycy, towarzyszą zaburzenia metaboliczne, wynikające ze znacznego niedoboru insuliny. Jednym z objawów kwasicy są silne bóle brzucha, przypominające infekcję pokarmową lub zespół ostrego brzucha. Dlaczego tak się dzieje, co to jest brzuch ketonowy i jak unikać zagrożenia?

Kwasica ketonowa

Podwyższony poziom cukru we krwi prowadzi do negatywnych zmian w organizmie, niektóre są odsunięte w czasie i ujawniają się po wielu latach, a inne mają ostry przebieg i mogą stanowić zagrożenie dla życia. Kwasica ketonowa jest stanem, do którego dochodzi w wyniku znacznie podwyższonego stężenia cukru, najczęściej ze względu na pominięcie dawki insuliny. Zaburzenie to powoduje nadmierną produkcję ciał ketonowych i szereg zmian metabolicznych, w tym znaczne odwodnienie, utratę elektrolitów i zaburzenia gospodarki lipidowej. To właśnie ze względu na owe zaburzenia gospodarki lipidowej jednym z objawów kwasicy może być silny ból brzucha przypominający „ostry brzuch”.

Brzuch ketonowy

W wyniku niedoboru insuliny i narastającej hiperglikemii dochodzi do powstawania nadmiernej ilości kwasów tłuszczowych (kwasu beta-hydroksymasłowego, acetooctowego i acetonu), obniżenia pH krwi oraz wystąpienia objawów imitujących ostry brzuch. Należą do nich m.in.:

• nagły, intensywny ból brzucha,
• nudności oraz wymioty,
• ból podczas uciskania brzucha,
• brzuch deskowaty, czyli silne napięcie mięśni, tzw. obrona mięśniowa
• wzdęcie brzucha,
• bladość skóry,
• niepokój,
• odwodnienie.

Zaburzeniom mogą towarzyszyć objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza spowolnienie psychoruchowe, podsypianie, a nawet śpiączka cukrzycowa.

Przebieg może być również mniej jawny, z objawami sugerującymi na przykład zatrucie pokarmowe lub infekcję układu pokarmowego. W różnicowaniu dolegliwości pochodzących ze strony układu pokarmowego od brzucha ketonowego pomagają: charakterystyczny zapach acetonu w wydychanym powietrzu (zapach zgniłych jabłek, zmywacza do paznokci) oraz obecność ciał ketonowych we krwi i w moczu.

Glukometr Vivachek Ino ma możliwość monitorowania ciał ketonowych i ostrzegania o ich podwyższonym stanie.

Brzuch ketonowy nawet w praktyce klinicznej może być mylony na przykład z objawami zapalenia wyrostka robaczkowego lub infekcjami układu pokarmowego. Dlatego kluczowy jest dokładnie zebrany wywiad lekarski ze świadomością, że obraz zasadniczej choroby może być maskowany przez inne objawy kliniczne.

Jak leczyć brzuch ketonowy?

Postępowanie polega przede wszystkim na wyrównaniu poziomu glikemii, a więc przyjęciu odpowiedniej dawki insuliny, która obniży poziom cukru we krwi. Należy również zadbać o nawodnienie organizmu wodą mineralną z dodatkiem cytryny lub roztworem elektrolitowym do doustnego nawadniania. Do momentu wyrównania glikemii należy wstrzymać się od posiłków. Po około 1,5-2 godzinach od przyjęcia insuliny trzeba ponownie zmierzyć wartość glukozy, i jeżeli zajdzie taka potrzeba, przyjąć dawkę korekcyjną.

Wskazaniami do hospitalizacji są wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów, brak poprawy po 4 godzinach od rozpoczęcia leczenia, przyspieszony i pogłębiony oddech, zaburzenia świadomości, śpiączka oraz młody wiek.

Źródła:

1. Robert Piekarski, Leszek Szewczyk, Kwasica ketonowa a „ostry brzuch” w świeżo rozpoznanej cukrzycy typu 1 u dziecka – opis przypadku, „Endokrynol. Ped.” 11/2012;4(41):89-94, DOI: 10.18544/EP-01.11.04.1433PDF;
2. Kaufman F.R.; Cukrzyca typu 1; „Pediatria po dyplomie” 2004:3, 16-29;
3. Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna” 4(1), 1-94;
4. J.I. Wolfsdorf, J. Allgrove, M.E. Craig, J. Edge, N. Glaser, V. Jain, W.W.R. Lee, L.N.W. Mungai, A.L. Rosenbloom, M.A. Sperling, R. Hanas Diabetic ketoacidosis and hyperglycemic hyperosmolar state. „Pediatric Diabetes”, 2014; 15 (suppl. 20): 154–179.